އެބަދަލުގެ ސިއްރަކީ…؟
މަންދު މުހައްމަދު ވަހީދު
ތިރީގައި މި ނަކަލު ކޮށްލަނީ 2003ގައި އޮރިއެންޓް އެކެޑެމިކް ސެންޓަރުން ‘ދަނޑިކޮށި’ މި ނަމުގައި ޝާއިޢުކުރި ފޮތުގެ ފުރަތަމަ ބާބުގެ ގޮތުގައި ހިމެނުނު ‘އެބަދަލުގެ ސިއްރަކީ… ؟” މި މަޒްމޫނެވެ. މި މަޒްމޫނު ލިޔުއްވާފައިވަނީ އަލްމަރްހޫމް މަންދު މުހަންމަދު ވަހީދެވެ. މި މަޒްމޫނުގައި ބަލާލާފައިވަނީ ‘ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ޖުމްހޫރިއްޔާ ކުރު މުއްދަތަކަށް ދުނިޔެ ދެކެފައި، އެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ބާނީ އަލްމަރްހޫމް މުހަންމަދު އަމީން ވެރިކަމުން ވައްޓާލުމާއި ގުޅިގެން އެ ޖުމްހޫރިއްޔާ އުވިގެންދިޔަ ދިޔުމަށާއި، ދިވެހި ސިޔާސީ މައިދާނުގައި އަށަގަނެ ސިފަވެގެން ދިޔަ ކަންތައްތަކާއި، ތާރީޚްގެ ހިޔަނިއެޅި ފޮރުވިފައިވާ މައްސަލަތަކަށެވެ.”
ދޭތެރެއަކުން މުލައްދަނޑީގެ ބާރުން ނުވަތަ ނުފޫޒުން ރަސްކަމަށް މެދުކެނޑުން ގެނުވާފައި ވެއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތާރީޚުން އެނގޭ ގޮތުގައި ރާއްޖެ އިސްލާމް ވީއްސުރެ ރާއްޖޭގައި ކުރެވެމުން އައިސްފައިވަނީ ރަސްކަމެކެވެ. ރަސްކަމުގެ ތަޙުތުގައި ފިރިހެން ބޭފުޅުންނާއި އަންހެން ބޭފުޅުން ރެދަލި ކުރައްވަމުން ވަޑައިގެންފައި ވެއެވެ. ލިޔެވިފައިވާ ޤާނޫނެއް ނެތް ކަމުގައި ވިޔަސް ފުރަތަމަ ކޮޅު ހިނގަމުން އައިސްފައިވަނީ ވިރާސީ ރަސްކަމެއް ކަމުގައި ފެނެއެވެ. ދޭތެރެއަކުން މުލައްދަނޑީގެ ބާރުން ނުވަތަ ނުފޫޒުން އެ އުސޫލަށް މެދު ކެނޑުން ގެނުވާފައި ވެއެވެ. މި ހުރިހާ ކަމަކާ އެކުވެސް އެއިރަކު ނަގާ ކިޔާ ބޮޑުންގެ ރުހުމާ، ވިރާސީ ރަސްކަމާ އޮންނަނީ ވަރަށް ގާތް ކަމެއް ހިނގާފައި ކަމުގައިވެސް ފެންނަމުން ގޮސްފައި ވެއެވެ.
ކޮންމެ އަކަސް 1310ހ. (1892މ) ވަނަ އަހަރު އޭރު ހުންނެވި ރަދުން ނޫރައްދީނު ބަންޑާރައިން އަވަހާރަވުމުން ތަޙްތު ލިބިވަޑައިގަތީ އެރަދުންގެ ފިރިހެން ބޭފުޅުންގެ ތެރެއިން ދެވަނައަށް ހުންނެވި ހަގު ދަރިކަލުންނަށެވެ. ކުރީން ދެންނެވި ފަދައިން ބޮޑުންގެ މެދުގައި މަޝްވަރާ ވުމަށްފަހުގައެވެ. އެރަދުންގެ ދޮށީ ދަރިކަލުންނަށް ރަސްކަން ލިބިވަޑައިގަތީ އޭގެ ތަންކޮޅެއް ފަހުންނެވެ…
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތާރީޚުން އެނގޭ ގޮތުގައި ރާއްޖެ އިސްލާމް ވީއްސުރެ ރާއްޖޭގައި ކުރެވެމުން އައިސްފައިވަނީ ރަސްކަމެކެވެ. ރަސްކަމުގެ ތަޙުތުގައި ފިރިހެން ބޭފުޅުންނާއި އަންހެން ބޭފުޅުން ރެދަލި ކުރައްވަމުން ވަޑައިގެންފައި ވެއެވެ. ލިޔެވިފައިވާ ޤާނޫނެއް ނެތް ކަމުގައި ވިޔަސް ފުރަތަމަ ކޮޅު ހިނގަމުން އައިސްފައިވަނީ ވިރާސީ ރަސްކަމެއް ކަމުގައި ފެނެއެވެ. ދޭތެރެއަކުން މުލައްދަނޑީގެ ބާރުން ނުވަތަ ނުފޫޒުން އެ އުސޫލަށް މެދު ކެނޑުން ގެނުވާފައި ވެއެވެ. މި ހުރިހާ ކަމަކާ އެކުވެސް އެއިރަކު ނަގާ ކިޔާ ބޮޑުންގެ ރުހުމާ، ވިރާސީ ރަސްކަމާ އޮންނަނީ ވަރަށް ގާތް ކަމެއް ހިނގާފައި ކަމުގައިވެސް ފެންނަމުން ގޮސްފައި ވެއެވެ.
ކޮންމެ އަކަސް 1310ހ. (1892މ) ވަނަ އަހަރު އޭރު ހުންނެވި ރަދުން ނޫރައްދީނު ބަންޑާރައިން އަވަހާރަވުމުން ތަޙްތު ލިބިވަޑައިގަތީ އެރަދުންގެ ފިރިހެން ބޭފުޅުންގެ ތެރެއިން ދެވަނައަށް ހުންނެވި ހަގު ދަރިކަލުންނަށެވެ. ކުރީން ދެންނެވި ފަދައިން ބޮޑުންގެ މެދުގައި މަޝްވަރާ ވުމަށްފަހުގައެވެ. އެރަދުންގެ ދޮށީ ދަރިކަލުންނަށް ރަސްކަން ލިބިވަޑައިގަތީ އޭގެ ތަންކޮޅެއް ފަހުންނެވެ…
ބަދަލުވަމުން ނުވަތަ ބަދަލު ކުރަމުން ދާ އުސޫލާއި ތަފާތު ގޮތްތަކާއެކު، ފަހަށް ދޫކުރަމުން ދިޔަ އަހަރުތަކުގެ ތެރެއިން 1320ހ ވަނަ އަހަރުން 1354ހ ވަނަ އަހަރާ ދެމެދުގައި ރަސްކަން ކުރައްވާފައިވާ ވަނީ ނޫރައްދީން ބަންޑާރައިންގެ ދޮށީ ދަރިކަލުންނެވެ. އެ ރަދުންގެ ދިގު ރަސްކަމުގައި ނިމުމުގެ ސިއްކަ ޖެހިގެން ދިޔުމަށް މެދުވެރި ކުރުވި ސަބަބުތަކަށް ފަހު ތަޙްތުގައި ވެޑުވުނު މާޖެހި ގަނޑުވަރު މަނިއްޕުޅު (އައްސުލްތާން ޙަސަން ނޫރައްދީން 12) ރަސްކަމަށް އިސްކުޅަތާ 9 އަހަރު ވުމާ ވަރަށް ކައިރީގައި އެ ރަދުން “އަމިއްލަ ފުޅަށް” ހެޔޮ ވިސްނިވަޑައިގެން ރަސްކަމުން ވަކިވެ ވަޑައިގަތީއެވެ. އެއީ 1362ހ ވަނަ އަހަރުގެ ކުރީކޮޅު ގައެވެ. (މީލާދީ ގޮތުން 1943އެވެ.)
މެދުކެނޑުމެއް ނެތް އަށެއްކަ ސަތޭކަ އަހަރަށްފަހު ދިވެހި ރަސްކަމުގެ ތަހްތު ހުސްވީއެވެ. ރަސްކަމަށް އިސްކުރާނޭ މީހަކު ނެތިގެނެއް، ނުވަތަ ރަސްކަމަށް އަރާނޭ މީހަކު ނެތިގެނެއް ނޫނެވެ. އެހިނދު، ރާއްޖެ ވަނީ، ލިޔެވިފައިވާ ޤާނޫނެއް ލިބިގެންފައި ކަމަށް ވާތީ އެފަދަ މީހަކު ކަމުގައި ބޮޑުންގެ މެދުގައި އެއްބަސް ވެވޭ މީހަކީ އެ ޤާނޫނުގެ ދަށުން ތަޞައްރަފު ފުދޭ މީހަކަށް ނުވަނީ ކަމުގައި ފެނެއެވެ.
އެހެންކަމުން ދެން އަޅުގަނޑުމެންގެ ރާއްޖޭގެ އެންމެ މަތީ ވަލީ ބަލަހައްޓަމުން ގެންނާން ޖެހުނީ އަވަސް އަވަހަށް ބަދަލު ގެނެވެމުން ދިޔަ ކޮމިޓީ އަކުންނެވެ. އާދެ، ވަލީ ކޮމިޓީންނެވެ. އެހެންކަމާއެކު ދަޢުލަތް ހިންގުމުގެ ނިޒާމަށްވެސް ތަފާތު ބަދަލުތައް ގެނެސް ދަޢުލަތް ހިންގާ މަޖުލީހެއް ނުވަތަ ކޮމިޓީއެއްވެސް ޙަރަކާތްތެރި ވަމުން ދިޔައެވެ. އެގޮތުގައި ވަޒީރުލް އަޢުޒަމަކު ހުރެމެ އެންމެ ބާރުގަދަ ފަރާތަކީ އެއީ ކަމުގައި ނުވެވެސް ހިނގައިދެއެވެ. ހަމަ އެހެންމެ، ދަޢުލަތް ހިންގާ ކޮމިޓީއެއް އޮވެމެ ވަޒީރުއްދާހިލިއްޔާ ނުވަތަ ވަޒީރުއް ދާޚިލިއްޔާގެ ބަދަލުގައި މަޙުކަމަތުއް ދާޚިލިއްޔާގެ ވެރިޔާ ދަޢުލަތް ހިންގަމުން ގެންގޮސްފައި ވޭ މެއެވެ. އެއާއެކު، ރައްޔިތުންގެ މަޖްލިސަށް މެމްބަރުން އިންތިހާބު ކުރާ ކޮމިޓީން އެ މަޖުލީހަށް ހޮވާފައިވާ މެމްބަރުންނަށް ދަޢުލަތް ހިންގާ ވެރި އަކަށް ގެނައުމަށް ފެންނަ ބަދަލުތައް ގެނެވިފައިވާ ކަމުގައި ވެސް ފެނެއެވެ.
ކުރިން ދެންނެވިފައިވީ ކަމުގައި ނުވިޔަސް 1353 ވަނަ އަހަރު ތެރޭ އޭރު ހުންނެވި ރަދުންގެ ރަސްކަމުގައި ހިނގާ ދިޔަ ޤާނޫނު އުވާލުމުގެ ޙާދިސާ އަށްފަހު، ދިވެހިރާއްޖޭގެ މުސްތަޝާރަކު ވަނީ ހޮވާފައެވެ. އާދެ، މުސްތަޝާރުލް އައުޒަމްގެ ނަމުގައެވެ. އެ ފަޚްރުވެރި މަޤާމަށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުން ހޮވީ، އެރަދުންގެ ރަސްކަމުގައި، ރާއްޖޭގައި އަލަށް ޤާނޫނު އަސާސީއެއް ހެދުމާޢި، އަޤާނޫނު އިޢްލާނު ކުރެވުމާ ދެމެދު އިސްތިއުފާ ދެއްވި އޭރުގެ ބޮޑުވަޒީރު އަލްއަމީރުލް ހާއްޖަ އަބްދުލްމަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނެވެ. މިގޮތުގައި ދުވަސްތައް ވޭތިވުމުގައި ރަސްކަލަކާއި ރައްޔިތުންގެ ވެރިއަކާ ޤާނޫނީ ގޮތުން ތިބެމުން އައިސްފައިވެސް ވެއެވެ. އެ މަތިވެރި މަޤާމަށް، އާދެ، ރައްޔިތުންގެ ވެރިޔާގެ އިއްޒަތްތެރި މަޤާމަށްވެސް ހޮވުނީ އަލްއަމީރު އަބްދުލް މަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނެވެ. -ނުނިމޭ
މެދުކެނޑުމެއް ނެތް އަށެއްކަ ސަތޭކަ އަހަރަށްފަހު ދިވެހި ރަސްކަމުގެ ތަހްތު ހުސްވީއެވެ. ރަސްކަމަށް އިސްކުރާނޭ މީހަކު ނެތިގެނެއް، ނުވަތަ ރަސްކަމަށް އަރާނޭ މީހަކު ނެތިގެނެއް ނޫނެވެ. އެހިނދު، ރާއްޖެ ވަނީ، ލިޔެވިފައިވާ ޤާނޫނެއް ލިބިގެންފައި ކަމަށް ވާތީ އެފަދަ މީހަކު ކަމުގައި ބޮޑުންގެ މެދުގައި އެއްބަސް ވެވޭ މީހަކީ އެ ޤާނޫނުގެ ދަށުން ތަޞައްރަފު ފުދޭ މީހަކަށް ނުވަނީ ކަމުގައި ފެނެއެވެ.
އެހެންކަމުން ދެން އަޅުގަނޑުމެންގެ ރާއްޖޭގެ އެންމެ މަތީ ވަލީ ބަލަހައްޓަމުން ގެންނާން ޖެހުނީ އަވަސް އަވަހަށް ބަދަލު ގެނެވެމުން ދިޔަ ކޮމިޓީ އަކުންނެވެ. އާދެ، ވަލީ ކޮމިޓީންނެވެ. އެހެންކަމާއެކު ދަޢުލަތް ހިންގުމުގެ ނިޒާމަށްވެސް ތަފާތު ބަދަލުތައް ގެނެސް ދަޢުލަތް ހިންގާ މަޖުލީހެއް ނުވަތަ ކޮމިޓީއެއްވެސް ޙަރަކާތްތެރި ވަމުން ދިޔައެވެ. އެގޮތުގައި ވަޒީރުލް އަޢުޒަމަކު ހުރެމެ އެންމެ ބާރުގަދަ ފަރާތަކީ އެއީ ކަމުގައި ނުވެވެސް ހިނގައިދެއެވެ. ހަމަ އެހެންމެ، ދަޢުލަތް ހިންގާ ކޮމިޓީއެއް އޮވެމެ ވަޒީރުއްދާހިލިއްޔާ ނުވަތަ ވަޒީރުއް ދާޚިލިއްޔާގެ ބަދަލުގައި މަޙުކަމަތުއް ދާޚިލިއްޔާގެ ވެރިޔާ ދަޢުލަތް ހިންގަމުން ގެންގޮސްފައި ވޭ މެއެވެ. އެއާއެކު، ރައްޔިތުންގެ މަޖްލިސަށް މެމްބަރުން އިންތިހާބު ކުރާ ކޮމިޓީން އެ މަޖުލީހަށް ހޮވާފައިވާ މެމްބަރުންނަށް ދަޢުލަތް ހިންގާ ވެރި އަކަށް ގެނައުމަށް ފެންނަ ބަދަލުތައް ގެނެވިފައިވާ ކަމުގައި ވެސް ފެނެއެވެ.
ކުރިން ދެންނެވިފައިވީ ކަމުގައި ނުވިޔަސް 1353 ވަނަ އަހަރު ތެރޭ އޭރު ހުންނެވި ރަދުންގެ ރަސްކަމުގައި ހިނގާ ދިޔަ ޤާނޫނު އުވާލުމުގެ ޙާދިސާ އަށްފަހު، ދިވެހިރާއްޖޭގެ މުސްތަޝާރަކު ވަނީ ހޮވާފައެވެ. އާދެ، މުސްތަޝާރުލް އައުޒަމްގެ ނަމުގައެވެ. އެ ފަޚްރުވެރި މަޤާމަށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުން ހޮވީ، އެރަދުންގެ ރަސްކަމުގައި، ރާއްޖޭގައި އަލަށް ޤާނޫނު އަސާސީއެއް ހެދުމާޢި، އަޤާނޫނު އިޢްލާނު ކުރެވުމާ ދެމެދު އިސްތިއުފާ ދެއްވި އޭރުގެ ބޮޑުވަޒީރު އަލްއަމީރުލް ހާއްޖަ އަބްދުލްމަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނެވެ. މިގޮތުގައި ދުވަސްތައް ވޭތިވުމުގައި ރަސްކަލަކާއި ރައްޔިތުންގެ ވެރިއަކާ ޤާނޫނީ ގޮތުން ތިބެމުން އައިސްފައިވެސް ވެއެވެ. އެ މަތިވެރި މަޤާމަށް، އާދެ، ރައްޔިތުންގެ ވެރިޔާގެ އިއްޒަތްތެރި މަޤާމަށްވެސް ހޮވުނީ އަލްއަމީރު އަބްދުލް މަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނެވެ. -ނުނިމޭ
Comments